| Dương Đình Nghệ | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Tĩnh Hải quân Tiết chừng sứ | |||||
| Tại vị | 931 – 937 | ||||
| Tiền nhiệm | Khúc Thừa Mỹ | ||||
| Kế nhiệm | Kiều Công Tiễn | ||||
| Thông tin yêu chung | |||||
| Sinh | 22 mon 11 năm 874[cần dẫn nguồn] Làng Giàng[cần dẫn nguồn], Ái Châu | ||||
| Mất | Tháng 3 năm 937 Đại La | ||||
| Hậu duệ | Dương Tam Kha | ||||
| |||||
Dương Đình Nghệ (chữ Hán: 楊廷藝), đem sách như Việt Nam sử lược của Trần Trọng Kim chép là Dương Diên Nghệ (楊筵藝, 22 mon 11 năm 874[cần dẫn nguồn] – 937)[1], người Ái châu, thực hiện tướng mạo mang lại Khúc Hạo. Đời Hậu Lương, vì như thế Khúc Hạo lắc cứ khu đất Giao Châu, nên Nam Hán Cao Tổ Lưu Nghiễm ở khu đất Quảng Châu Trung Quốc, đem cớ sai Lý Khắc Chính và Lý Tri Thuận xâm chiếm Giao Châu. Kết trái ngược của trận đánh này là đàn ông Khúc Hạo là Khúc Thừa Mỹ bị tóm gọn, và vua Nam Hán phong Lý Tiến thay cho thực hiện Thứ sử Giao Châu. Thấy vậy, tướng mạo Dương Đình Nghệ dấy binh lên, vượt qua được Lý Khắc Chính, và bao vây Lý Tiến. Và Khi Lý Tiến được tướng mạo Nam Hán là Trần Báo rước quân cho tới cứu vãn, Dương Đình Nghệ một đợt nữa vượt qua và chém bị tiêu diệt được Trần Báo. Cuối nằm trong là Dương Đình Nghệ vẫn vinh quang tạo được trở nên, và uy phong tự động xưng là Tiết chừng sứ của Giao Châu. Sáu năm tiếp theo, Dương Đình Nghệ, tuy rằng thắng được nước ngoài xâm tuy nhiên lại bị tiêu diệt vì như thế nội phản, bị tướng mạo của tôi là Kiều Công Tiễn phản nghịch, giết thịt bị tiêu diệt rồi lên thay cho.[2][3]
Tên gọi
Do chữ diên (延 hoặc 筵) và chữ đình 廷 tương tự nhau nên đem sự "tam sao thất bản".
Đại Việt sử ký toàn thư, nước ngoài kỷ, Quyển V chép là Dương Đình Nghệ kèm cặp ghi chú: "Cương mục ghi Dương Diên Nghệ, người Ái Châu, tức Thanh Hóa (CMTB5, 17a). Tài liệu Trung Quốc như Tống sử (q. 488), Tư trị thông giám v.v... cũng chép là Dương Diên Nghệ. Ngũ đại sử (q. 65) chép như Toàn thư (là Đình Nghệ). cũng có thể sai sót đường nét chữ vì như thế chữ 延 diên và chữ 廷 đình tương tự nhau."
Trong số sách ghi bọn họ thương hiệu ông là Dương Diên Nghệ đem Khâm quyết định Việt sử thông giám cương mục. Tại phần chi phí biên, Quyển V của sách này còn có ghi chú: "Sách An Nam kỷ yếu chép là Đình Nghệ. Nay theo đuổi sách Cương mục (Trung Quốc) thay đổi lại là Diên Nghệ."
Như bên trên vẫn rằng Việt Nam sử lược của Trần Trọng Kim chép là Dương Diên Nghệ. Cuốn Đất nước nước Việt Nam qua quýt những đời của Đào Duy Anh cũng chép là Dương Diên Nghệ.
Sự nghiệp
Bối cảnh
| Loạt bài Lịch sử Việt Nam |
| ||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||
Phía Bắc nước Việt tồn bên trên nhì nước rộng lớn là ngôi nhà Nam Hán và ngôi nhà Lương. Năm 919, Khúc Thừa Mỹ sai sứ quý phái ngôi nhà Lương van nài được lĩnh tiết việt, ngôi nhà Lương trao mang lại. Vua Nam Hán cả tức giận.[4]
Diễn biến
Mùa thu mon 7 năm 923 (theo sử của Trung Quốc là năm 930), vua Nam Hán Lưu Nghiễm sai tướng mạo là Lý Khắc Chính (hoặc Lý Thủ Dung và Lương Khắc Trinh)[5] rước quân quý phái tiến công Giao Châu. Lý Khắc Chính bắt được Tiết chừng sứ Khúc Thừa Mỹ đưa về. Vua Nam Hán phong tước đoạt mang lại Dương Đình Nghệ, mang lại Lý Tiến thực hiện Thứ sử Giao châu, cùng theo với Lý Khắc Chính lưu giữ trở nên.[6]
Năm 931, Dương Đình Nghệ thăm dò cơ hội báo thù oán mang lại bọn họ Khúc. Ông nuôi 3.000 fake tử (con nuôi), đưa ra ngôi trường tiến công vật, chiêu tập dượt những hào kiệt, lấy đại nghĩa khuyến nghị bọn họ.[2]
Lý Tiến bồn chồn hoảng hồn, sai người cấp cho báo mang lại vua Nam Hán, nằm trong năm ấy, Dương Đình Nghệ rước quân vây Lý Tiến. Vua Nam Hán sai Trần Báo (hoặc Trình Bảo)[7] rước quân quý phái cứu vãn, tuy nhiên cho tới điểm thì Dương Đình Nghệ vẫn hạ được trở nên. Lý Tiến trốn về nước, Trần Báo vây trở nên, Dương Đình Nghệ rước quân rời khỏi tiến công giết thịt bị tiêu diệt Trần Báo.[4]
Dương Đình Nghệ lưu giữ lấy trở nên, tự động xưng là Tĩnh Hải quân Tiết chừng sứ nhận lĩnh việc châu.[2]
Cái chết
Mùa xuân mon 3 năm 937, Dương Đình Nghệ bị nha tướng mạo của tôi là Kiều Công Tiễn (hoặc Kiểu Công Tiễn)[7] giết thịt bị tiêu diệt. Một ngôi nhà tướng mạo không giống của ông là Ngô Quyền kéo quân kể từ Ái Châu rời khỏi tiến công Kiều Công Tiễn.[4]
Quê hương
Sách An Nam chí lược, Việt sử xài án, Đại Việt sử ký toàn thư đều chép Dương Đình Nghệ là kẻ Ái châu. Theo biên soạn fake Lê Tắc, sách An Nam chí lược, quyển Đệ nhất, Ái châu là phần nằm trong Thanh Hóa.
- Nam-Giao đời xưa, ngôi nhà Chu gọi là Việt-Thường, ngôi nhà Tần gọi là Tượng-Quận, ngôi nhà Hán bịa thực hiện thân phụ quận: Giao-Châu, Cửu-Chân và Nhật-Nam. Nhà Đường lại cải Giao-Châu thực hiện An-nam phủ, quận Cửu-Chân thực hiện Ái-Châu, quận Nhật-Nam thực hiện Hoan-Châu, tức là La-Thành, Thanh-Hóa và Nghệ-An thời nay vậy.
Theo sách Lịch triều hiến chương loại chí của Phan Huy Chú:
Xem thêm: samael là ai
- Thanh Hoa [8] nguyên vẹn trước là khu đất Tượng Quận, đời Hán gọi là quận Cửu Chân, Lương bịa là châu Ái, Tùy gọi là Cửu Chân, Đường lại thay đổi là châu Ái.[9]
Nhận định
| “ | Sử thần bàn rằng: Cuối đời Hán, Đường phần nhiều nuôi fake tử, là vì như thế đương khi trí, lực chọi nhau, hay những trong lúc thiến nàn nằm trong theo đuổi nhau, tâm đầu ý hợp trong khi ngừng cấp cho, tức thì nhận thực hiện fake tử, ko hiểu được lòng bác sĩ khó khăn dạ. Dấu của hớ hênh, là xui cho tất cả những người lấy trộm, thiên tính như vậy ko thể thực hiện không giống được. Đình Nghệ nuôi fake tử cho tới 3.000 người, thì bị nàn, còn ăn năn sao được nữa. | ” |
| — Việt sử xài án, Ngô Thì Sĩ | ||
[2]
| “ | Khúc Thừa Mỹ nhận chức quan liêu của Lương tuy nhiên bị tù đày ở Ngụy Đình; Dương Đình Nghệ xua đuổi tướng mạo Hán nhận lấy châu, tuy nhiên bị nha tướng mạo giết thịt sợ hãi. Truyện đem rằng rằng: nếu như không tồn tại người bị trượt ngã, thì bản thân nổi lên sao được, là nghĩa thế. Tóm lại, cũng chính là tự lòng trời yếm loàn, mong muốn há cơ nghiệp VN là một trong những đời trị chính thức kể từ đấy. | ” |
| — Việt sử xài án, Ngô Thì Sĩ | ||
[2]
Sách An Nam chí lược, quyển Đệ thập cửu chép bài bác Đồ Chí Ca:
- Cuối đời Hàm-Thông Trung-Quốc loàn,
- Chuyển-vận lối xa vời vứt bê trệ.
- Ngô-Quyền, Khúc-Hạo, Kiểu[10] và Dương[11],
- Soán đoạt giành nhau, dân kiệt quệ.
- Họ Đinh, đời Tống mới mẻ phong vương vãi,
| “ | Kịp đời Ngũ-Đại, những người dân thố hào ở những châu Giao, Ái là Khúc Hạo, Dương-Diên-Nghệ, Kiều-Công-Tiện, v.v... thay cho nhau sử dụng võ lực cướp quyền. | ” |
| — An Nam chí lược, Lê Tắc | ||
Tham khảo
- Việt sử xài án, biên soạn fake Ngô Thì Sĩ, dịch fake Hội nước Việt Nam Nghiên cứu vãn Liên lạc Văn hóa Á Châu, Nhà Xuất phiên bản Văn Sử 1991.
- An Nam chí lược, biên soạn fake Lê Tắc, Nhà Xuất phiên bản Viện Đại học tập Huế, 1961.
- Đại Việt sử ký toàn thư, biên soạn fake Lê Văn Hưu, Ngô Sĩ Liên, dịch fake Viện Sử học tập nước Việt Nam, Nhà Xuất phiên bản Khoa học tập xã hội Hà Thành, 1993.
- Lịch triều hiến chương loại chí, biên soạn fake Phan Huy Chú, dịch fake Viện Sử học tập nước Việt Nam, Nhà Xuất phiên bản Giáo dục đào tạo, 2005.
- Trần Trọng Kim (1919), Việt Nam sử lược.
- Châu Hải Đường (2018), An Nam Truyện – Ghi chép về nước Việt Nam vô chủ yếu sử Trung Quốc xưa. Công ty Cổ phần sách Tao Đàn, Nhà Xuất Bản Hội Nhà Văn.
Xem thêm
- Tự chủ
- Họ Khúc
- Khúc Thừa Mỹ
- Kiều Công Tiễn
- Ngô Quyền
- Dương Tam Kha
Chú thích
- ^ http://www.xxxxonline.com/tua-sach/viet-nam-su-luoc/quyen-i-phan-ii-chuong-v/286[liên kết hỏng]
- ^ a b c d e Việt sử xài án, Soạn fake Ngô Thì Sĩ, Dịch giả: Hội nước Việt Nam Nghiên cứu vãn Liên lạc Văn hóa Á Châu, Nhà Xuất bản: Văn Sử 1991, Chương Ngoại nằm trong Tùy và Đường.
- ^ An Nam chí lược, biên soạn fake Lê Tắc, dịch fake Ủy ban thông dịch sử liệu nước Việt Nam, Nhà Xuất phiên bản Viện Đại học tập Huế, 1961, Quyển Đệ tứ.
- ^ a b c Đại Việt sử ký toàn thư, Soạn fake Lê Văn Hưu, Ngô Sĩ Liên..., Dịch fake Viện Sử học tập nước Việt Nam, Nhà Xuất phiên bản Khoa học tập xã hội Hà Thành, 1993.
- ^ Châu Hải Đường (2018), An Nam Truyện – Ghi chép về nước Việt Nam vô chủ yếu sử Trung Quốc xưa. Công ty Cổ phần sách Tao Đàn, Nhà Xuất Bản Hội Nhà Văn. Trang 235.
- ^ An Nam chí lược, biên soạn fake Lê Tắc, dịch fake Ủy ban thông dịch sử liệu nước Việt Nam, Nhà Xuất phiên bản Viện Đại học tập Huế, 1961, Quyển Đệ thập nhất.
- ^ a b Châu Hải Đường (2018), An Nam Truyện – Ghi chép về nước Việt Nam vô chủ yếu sử Trung Quốc xưa. Công ty Cổ phần sách Tao Đàn, Nhà Xuất Bản Hội Nhà Văn. Tân Ngũ Đại sử trang 236.
- ^ Tức Thanh Hóa
- ^ Lịch triều hiến chương loại chí, tập dượt 1, biên soạn fake Phan Huy Chú, dịch fake Viện Sử học tập nước Việt Nam, Nhà Xuất phiên bản Giáo dục đào tạo, 2005, trang 45.
- ^ Kiều Công Tiễn.
- ^ Dương Đình Nghệ.
Bình luận